Umsögn Landssamtaka hjólreiðamanna við Samgönguáætlun 2007-2018 send nefnasviði Alþingis.
Reykjavík 1. mars 2007
Umsögn um Samgönguáætlun 2007-2010
Í þessari umsögn verður einungis fjallað um þá leiðu staðreynd, að hjólreiðar virðast ekki vera nefndar á nafn í umræddri Samgönguáætlun (SGÁ).
Landssamtök hjólreiðamanna harma, að umsögn samtakanna um umhverfismat samgönguáætlunar, sem send var hlutaðeigandi undir lok nóvember 2006, skuli ekki hafa komist til skila í þá gerð Samgönguáætlunar 2007-2010, sem nú liggur fyrir.
Auk umsagnar Landssamtaka hjólreiðamanna bentu umsagnir Reykjavíkurborgar, Lýðheilsustöðvar og Landverndar um umhverfismat SGÁ allar á nauðsyn þess að auka bæri vægi hjólreiða í áætluninni.
Það er löngu tímabært og mjög mikilvægt, að Samgönguáætlun nái til allra þeirra samgangna, sem eiga samleið á vegum, sem Samgönguáætlunin nær til. Það virðist sífellt þurfa að minna á, að reiðhjól eru farartæki, sem lúta umferðarlögum á akvegum í umsjá Vegagerðar og samgönguráðuneytis. Allt tal um umferðaröryggi, án þess að taka tillit til hjólreiðafólks, er vægast sagt mjög ófaglegt og hættulegt. Þannig vinnubrögð ganga ekki í samgönguáætlun, sem gerð er til nútíðar og framtíðar, að láta sem reiðhjól séu ekki til sem samgöngutæki, hugsanlega aðeins vegna þess, að þau eru ekki vélknúin. Það þarf væntanlega ekki að taka fram, að Landssamtök hjólreiðamanna líta ekki svo á, að reiðhjól komi í stað vélknúinna ökutækja.
Í 1.3 málsgrein á bls. 2 og 1.1.3 málsgrein á bls. 57 um "markmið umhverfislega sjálfbærra samgangna" er ekki minnst á hjólreiðar. Þessar greinar ná aðeins til vélknúinna farartækja. Ekki er sýnilegt, að rannsóknir eigi að fara fram á gildistíma samgönguáætlunarinnar. Þó er ljós þörfin og mikilvægt er að hefja þegar í sumar sjálfvirka talningu á umferð og könnun á ferðavenjum hjólreiðafólks svo að mælanlegur árangur verði sýnilegur, þegar stjórnvöld hefja raunverulegar samgöngubætur í þéttbýli. Um leið og aðstaða til hjólreiða verður bætt, svo að almenningur fái þá tilfinningu, að umferð reiðhjóla sé hættulítil eða hættulaus, munu hjólreiðar aukast í umferðinni.
Það þarf liklega ekki að minna á það enn og aftur, að hjólreiðar eru afar arðbærar sé litið til umhverfis, náttúru, heilbrigði og almenns kostnaðar í samgöngumálum, eins og m.a. skýrsla Norræna ráðherranefndarinnar "CBA of Cycling" sýnir.
Landssamtök hjólreiðamanna leggja til með hliðsjón af framansögðu, að Samgönguáætlun 2007-2010 fái viðauka, sem sérstaklega taki á brýnustu þörfum hjólreiðafólks og þar með sjálfbærum samgöngum.
Mikilvægustu þarfir eru þessar:
1. Nú þegar þarf að skipa starfshóp, sem vinni að bættum samgöngum hjólreiðafólks. Hópurinn hafi það verkefni að endurskoða hönnun umferðarmannvirkja með tilliti til þess að gera hjólreiðabrautir að raunhæfum og samkeppnishæfum kosti í samgöngum. Hópurinn þarf einnig að endurskoða umferðarlög sem varða samskipti akandi, hjólandi og gangandi vegfarenda. Þá þarf hópurinn að sjá um útgáfu handbókar í anda þess, sem öll nágrannalönd okkar hafa gert, t.d.:
- í Danmörku: Idékatalog for cykeltrafik. Einnig fáanleg á ensku. Collection of Cycle Concepts.
- í Noregi: Nasjonal Sykkelstrategi, og í enskri útgáfu: National Cycling Strategy.
- í Þýskalandi: Nationaler Radverkehrsplan
- í Bretlandi: Bretland: Department for Transport - National cycling strategy
Starfshópurinn þarf að fylgja því eftir, að rétt sé staðið að framkvæmdum þar sem hjólreiðabrautir koma við sögu
Í starfshópnum ættu að sitja fulltrúar frá samgönguráðuneyti, Vegagerðinni, sveitarfélögum og Landssamtökum hjólreiðamanna. Einnig mætti að skoða hvort Landvernd, umhverfisráðuneyti og heilbrigðisráðuneyti ættu ekki að eiga fulltrúa í starfshópnum.
Starfshópurinn þarf að hefja störf fyrir áramót 2007-2008
2. Fella verður niður tolla af reiðhjólum og fylgihlutum eigi síðar en ári eftir gildistöku Samgönguáætlunar 2007-2010.
3. Telja má nauðsynlegt að samgönguráðuneytið sem og Vegagerðin sæki sér fræðslu um gerð hjólreiðabrauta til nágrannalanda okkar. Mælst er til þess, að horft verði til Hollands í þeim efnum, þar sem þeir standa öðrum þjóðum framar í gerð hjólreiðabrauta.
Má þar nefna CROW, SWOV og KpVV
4. Þegar á þessu ári, 2007, verði leitað allra leiða til að skapa skattalega hagræðingu fyrir þá, sem kjósa að nýta sér sjálfbærar samgöngur. Fyrrnefndur starfshópur fari með og þrói enn frekar þann málaflokk í framtíðinni.
Landssamtök hjólreiðamanna óska eftir málefnalegum skýringum frá samgönguráðuneytinu hvers vegna hjólreiða er ekki getið í Samgönguáætlun 2007-2010.
-- Fylgiskjöl --
Umsögn Landssamtaka hjólreiðamanna við drög að umhverfismati samgönguáætlunar er að finna á vefslóðum:
http://www.islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/191106.htm
http://www.islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/201106.htm
Umsögn Landssamtaka hjólreiðamanna um vegalög er á vefslóðinni:
http://www.islandia.is/lhm/BrefLHM/2007/150207.htm
Athugasemd Landssamtaka hjólreiðamanna við umferðaröryggisáætlun 2002-2010 er á vefslóð:
http://www.islandia.is/lhm/BrefLHM/2004/athumferd.htm
-- Tenglar --
Fietsberaad (Hollenska "Hjólaráðið". Mjög góður gagnagrunnur)
http://www.fietsberaad.nl/
Bundesministerium für Verkehr, Bau und Stadtentwicklung - Radverkehrsplan
http://www.nationaler-radverkehrsplan.de/
Vejdirektoratet - Idékatalog for cykltrafik
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=9178
Department for Transport - National cycling strategy
http://www.dft.gov.uk/pgr/sustainable/cycling/ncs/nationalcyclingstrategy
Statens vegvesen - Syklist
http://www.vegvesen.no
CBA of Cycling
http://www.norden.org/pub/sk/showpub.asp?pubnr=2005:556
Umsögn þessa er hægt að nálgst á vefslóðini
http://www.islandia.is/lhm/BrefLHM/2007/010307.htm
Fyrir hönd Landssamtök hjólreiðamanna
_________________________________________________
Magnús Bergsson
Það er mikið fagnaðarefni og löngu tímabært, að hjólreiða- og göngustígar skuli nú vera skilgreindir í vegalögum. Fram til þessa hefur mátt ætla, að gangandi og hjólandi umferð teljist vart til umferðar eða samgangna. En betur má, ef duga skal.
Í samgönguáætlun er heimilt að veita fé til almennra hjólreiða- og göngustíga meðframumferðarmestu þjóðvegum samkvæmt sérstakri áætlun sem gerð skal að höfðu samráði við sveitarfélög.
Í þessari málsgrein er í raun að finna alla þá nýbreytni, sem finna má í vegalögum um sjálfbærar samgöngur.
Orðalagið “hjólreiða- og göngustígar” er afar óljóst. Ætla má í fljótu bragði, að áfram eigi að blanda saman þessari ólíku umferð á gangstéttum, svo sem verið hefur. Ef svo er, munu þessi vegalög ekki teljast framsækin. Fyrirhuguð vegalög verða að taka á þeim vanda, sem nú ríkir á gangstéttum. Gangandi og hjólandi umferð á ekki samleið, ekki fremur en akandi og ríðandi.
Í umræddum vegalögum má sjá, að Samgönguráðuneytið telur það sitt helsta verk að móta skipulag akbrauta á landsvísu, þar sem bíllinn er í fyrirrúmi og talinn ómissandi farartæki. Líklega er þetta arfleifð fyrri tíma. En í dag liggja akbrautir í umsjá Samgönguráðuneytis og Vegagerðar ríkisins tiltölulega þétt um þéttbýl svæði, svo sem á höfuðborgarsvæðinu. Gera má ráð fyrir, að upptaka orðalagsins “hjólreiða- og göngustíga” sé tilkomin vegna þessarar staðreyndar. Vegalög taka nokkuð faglega á umferð vélknúinnar umferðar, en þegar kemur að sjálfbærum samgöngum, sem henta best í þéttbýli, virðist vanta alla fagmennsku. Sést það best á því, að ofangreind 27. málsgrein, sem ekki er orðlöng, er í raun endurtekin hvað eftir annað í umræddum vegalögum. Á það skal bent, að auknar hjólreiðar eru besta leiðin til að minnka svifryksmengun á höfuðborgarsvæðinu, sem aðallega stafar frá vélknúinni umferð um stofnbrautir þær, sem eru innan samgönguáætlunar.
Þá segir enn fremur: …skal að höfðu samráði við sveitarfélög.
Það er reynsla Landssamtaka hjólreiðamanna, að viðhorf sveitarfélaga til gangstétta, og nú nýverið Reykjavíkurborgar til hjólreiðabrauta, eru afar ólík. Það er háð duttlungum einstakra embættismanna eða pólitískra fulltrúa hvort, hvar og hvernig gangstéttir eða hjólreiðabrautir liggja. Það hefur reynst afar bagalegt, því að undantekning er, ef tillit er tekið til aðstæðna hér á landi, t.d. þeirri staðreynd, að hjólreiðar eru stundaðar á gangstéttum, ólíkt því sem gerist í nágrannalöndum okkar. Það er einnig alger undantekning, að haft sé samráð við fagaðila eins og Landssamtök hjólreiðamanna við hönnun þessara samgönguæða, eða við undirbúning einstakra verkþátta. Það er afar mikilvægt, að haft sé samráð við Landssamtökin, ef sátt á að nást um gerð og hönnun hjólreiðabrauta. Því er ekki nóg að aðeins sé haft samráð við sveitarfélögin. Starfsmenn þeirra bera ekki alltaf skyn á þarfir hjólandi umferðar. Samgönguráðuneytið á að sýna sóma sinn í því að setja nú þegar á fót nefnd eins og öll nágrannalönd okkar hafa gert, og skilgreina hjólreiðabrautir sérstaklega. Það er ekki síst mikilvægt vegna þess, að staðla verður hönnun og gerð þeirra, sem og samspil við aðrar samgönguæðar. Þannig má koma í veg fyrir ruglingslega hönnun gangstétta og hjólreiðabrauta. Það mun aðeins auka veg sjálfbærra samgangna, ekki síst í þéttbýli, þar sem ekki er vanþörf á. Þá mun slík framför kalla á endurskoðun umferðarlaga, sem fyrir löngu er orðin tímabær. Því ófremdarástandi, sem ríkt hefur á gangstéttum, er liklega best lýst í athugasemd, sem Landssamtök hjólreiðamanna gerðu við Umferðaröryggisáætlun 2002-2012 og fylgir hér með sem fylgiskjal.
Landssamtök hjólreiðamanna hvetja til þess, að umræddum Vegalögum verði breytt. Að orðalaginu “hjólreiða- og göngustígar” verði breytt í “hjólreiðabrautir og gangstéttir” svo að skýrt sé, að átt er við aðgreindar samgönguæðar.
Þá er mikilvægt að finna því stað í vegalögum, að settur verði á fót samráðshópur um gerð og hönnun hjólreiðabrauta. Þar ættu fulltrúar frá Samgönguráðuneytinu, Vegagerðinni, sveitarfélögum og Landssamtökum hjólreiðamanna að eiga sæti.
Hvað eru hjólreiðabrautir?
Hér á landi hafa gangstéttir ekki verið hannaðar með hjólreiðar í huga. Því hafa þær ekki verið góður kostur í samgöngum. Hröð hjólandi umferð á ekki samleið með gangandi vegfarendum, fremur en hestar með bílaumferð. Að frumkvæði Reykjavíkurborgar hafa aðgreindar hjólreiðabrautir aðeins verið lagðar mjög stuttar vegalengdir og því engin reynsla komin á þær.
Þriðjungur ferða í Reykjavík er styttri en einn kílómetri, og tveir þriðju styttri en þrír kílómetrar. Það er því stór hópur fólks, sem auðveldlega gæti ferðast með öðrum hætti en með bílum.
Hjólreiðabraut er smækkuð mynd akvegar fyrir bíla og því ekki gangstétt. Ef rétt er að málum staðið hafa hjólreiðabrautir sama vægi í samgöngum og akbrautir.
Kostnaður við gerð hjólreiðabrauta er óverulegur, ef þær eru lagðar samtímis annarri vegaframkvæmd. Arðsemi hjólreiðabrauta er margfaldur, sé aðeins litið til heilbrigðisþátta. Að sama skapi lækka hjólreiðabrautir rekstrarkostnað akvegakerfisins, þar sem reikna má með fækkun ökuferða sem nemur fjölgun hjólreiðamanna. Því fleiri sem kjósa að hjóla, þeim mun betri verður álagsdreifing í samgöngukerfinu í heild og skilvirkni þess um leið mun betri. Rekstrarkostnaður hjólreiðabrauta er óverulegur samanborið við rekstur akbrauta, þar sem afl og þyngd reiðhjóla er einungis örlítið brot af afli og þyngd vélknúinna ökutækja. Hjólreiðabrautir taka ekki aðeins við umferð reiðhjóla heldur lika rafmagnsreiðhjóla sem eru í hraðri framþróun um þessar mundir. Þær opna möguleika fyrir marga sem fara vilja ferða sinna með vistvænum hætti og án þess að vera í hættu af bílaumferð eða reyna mikið á sig. Þannig taka hjólreiðabrautir við umferð farartækja sem ekki er talið óhætt að séu á hættulegum akbrautum.
Innan íbúðahverfa með 30 km hámarkshraða geta hjólreiðabrautir og gangstéttir haft forgang fram yfir akvegi. Þannig mætti auka öryggi óvarinna vegfarenda innan þeirra svæða með því að þrengja götumyndina með hjólreiðabrautum fremur en hraðahindrunum og umferðareyjum. Hjólreiðabrautir ætti að leggja meðfram öllum vegum þar sem umferðin er umfram ákveðinn fjölda ökutækja eða þar sem hætta er talin stafa af hraðri umferð. Eðlilegur meðalhraði á hjólreiðabrautum er u.þ.b.30 km/klst. Slysahætta er því talsvert minni þar en á akbrautum. Forðast ber að leggja hjólreiðabrautir í hlykkjum eða um mishæðótt landsvæði. Samræmdar umferðarreglur gilda um akandi og hjólandi vegfarendur. Umferðarljós, skilti og vegmerkingar eru af sama toga svo að vegfarendur þurfa ekki að fara eftir mismunandi reglum hvort sem þeir eru akandi eða hjólandi. Þá verða ökumenn að horfast í augu við aukinn rétt annarra vegfarenda s.s. aðalbrautarrétt hjólreiðabrautar o.s.frv. Hjólreiðabrautir kalla því á endurbætta hönnun akbrauta ekki síst við gatnamót.
Vegagerðir norðurlandaþjóðanna (sem og margra annarra þjóða) hafa þegar gefið út handbækur um stefnu sína og til leiðbeiningar um gerð hjólreiðabrauta. Hér skulu nefndar handbækur frá tveimur löndum:
Danmörk: Idékatalog for cykeltrafik. Einnig fáanleg á ensku. Collection of Cycle Concepts.
Noregur: Nasjonal Sykkelstrategi, og í enskri útgáfu: National Cycling Strategy
Arðsemi hjólreiðabrauta er ótvíræð.
Tæplega þarf að minnast á allan þann heilsufarslega ávinning sem í hjólreiðum felst. Jafnframt má gera ráð fyrir því, að limlestingum og dauðsföllum í umferðinni fækki þar sem færri taka þá áhættu að aka bíl. Því fleiri sem kjósa að nota reiðhjól spara samfélaginu gríðarlegar upphæðir. Arðsemi hjólreiðabrauta er því margfaldur á við akvegi þótt aðeins sé litið til heilbrigðisþátta.
Hér á landi hefur ekki verið farið út í arðsemisútreikninga á hjólreiðum en það hefur verið gert víða erlendis. Hér eru nefnd tvö dæmi:
Norðurlandaráð hefur gefið út skýrslu um úrval rannsókna sem sýna fjárhagslegan ávinning af hjólreiðum. Einhverra hluta vegna tóku Íslendingar ekki þátt í þessari úttekt: CBA of Cycling
Frá Noregi kemur Gang- og sykkelvegnett i norske byer (og stutt samantekt á norsku og ensku).
Skuldbinding Íslands um aðgerðir gegn losun gróðurhúsalofttegunda
Hjólreiðar til samgangna eru sjálfbærar. Frá þeim stafar ekki hávaði, svifryksmengun, losun koldíoxiðs eða annarra eiturefna. Landnýting hjólreiðabrauta gerist vart betri. Förgun reiðhjóla og spilliefna vegna þeirra er óveruleg. Aukin hlutdeild hjólreiða í samgöngum er því langbesti kosturinn til að fullnægja skuldbindingarloforðum s.s. mælt er með í Staðardagskrá 21 sem og öðrum alþjóðaskuldbindingum sem varða stefnu í loftslagsmálum.
Nú þegar stefnir í neyðarástand í loftslagsmálum heimsins (http://www.ipcc.ch/). Ísland getur ekki skorast undan því að bregðast við með afgerandi hætti. Þriðjungur gróðurhúsalofttegunda á Íslandi stafar af samgöngum (pdf 3.0Mb). Það ætti því að vera skylda samgönguráðuneytisins og sveitafélaga að bregðast við nú þegar og breyta stefnu sinni í samgöngumálum. Ísland stendur öðrum þjóðum langt að baki við að hvetja almenning til notkunar sjálfbærra farartækja. Engin lausn í samgöngumálum er jafn áhrifarík og að byggja upp hjólreiðabrautakerfi sem er samkeppnishæft við akbrautir, ekki síst í þéttbýli. Samgönguráðuneytið verður að móta verklagsreglur eins og nágrannalöndin hafa gert, svo að hreppapólitík sveitafélaganna stöðvi ekki þá framþróun. Til að svo geti orðið verða skýrar verklagsreglur um gerð hjólreiðabrauta að komast í vegalög og samgönguáætlun til jafns við akbrautir.
Vefsíður, fylgiskjöl og upplýsingar í tölum
Idékatalog for cykeltrafik. (Sjálf handbólkin pdf. 15.3Mb)
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=9178
Collection of Cycle Concepts:
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=17291
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=11566
Nasjonal sykkelstrategi:
http://www.vegvesen.no/servlet/Satellite?cid=1069341245354&pagename=vegvesen/Page/SVVsubSideInnholdMal&f=true&c=Page
CBA of Cycling
http://www.norden.org/pub/sk/showpub.asp?pubnr=2005:556
Gang- og sykkelvegnett i norske byer
http://www.shdir.no/aktiveskolebarn/fakta/gang__og_sykkelvegnett_i_norske_byer_46141
http://miljo.toi.no/index.html?25810
Cycling: the way ahead for town and cities (European Commission)
http://ec.europa.eu/environment/cycling/cycling_en.htm
UK National Cycling Strategy. (Department for Transport)
http://www.dft.gov.uk/stellent/groups/dft_susttravel/documents/page/dft_susttravel_503877.hcsp
Trafikdage på AAU, 2002 (Civilingeniør Troels Andersen, Odense Kommune)
http://www.cykelby.dk/pdf/cykelvenliginfrastruktur.pdf (pdf 1.0 Mb)
http://www.sykkelby.no
http://cykelby.dk
Odense – Danmarks Nationale Cykelby
http://www.cykelby.dk/pdf/cykel_inet.pdf (pdf 2.5Mb)
http://www.nationaler-radverkehrsplan.de/
Odense Magasinet 2002 (pdf 7,6 MB)
Odense Magasinet 2001 (pdf 1,3 MB)
http://www.completestreets.org/
http://www.share-the-road.org/
Þingsályktunartillgaga sem lýtur að því að koma hjólreiðabrautum í vegalög.
http://www.althingi.is/altext/133/s/0082.html
Umsagnir Landssamtaka hjólreiðamanna við tillögu að breytingu á vegalögum má finna á vef samtakana http://hjol.org
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/071106.htm
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/081106.htm
Skýrsla Vegagerðarinnar frá 2001 um losun gróðurhúsalofttegunda og samgöngur
http://www.samgonguraduneyti.is/media/Skyrsla/grodurhusaloft.pdf (pdf 3.0Mb)
Fjórða skýrsla Milliríkjanefndar Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar. http://www.ipcc.ch/
Fylgiskjal: Athugasemdir við umferðaröryggisáætlun 2002-2012 (umferdaroryggi_lhm.pdf)
Umsögn þessa má nálgast með virkum linkum á vefslóðinni:
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2007/150207.htm
Fyrir hönd Landssamtaka hjólreiðamanna
_________________________________________________________________
Magnús Bergsson
Pósthólf 5193
125 Reykjavík
Main Options Status Category * - Skjöl Featured Featured No Yes Access Tags Note Version Note
Reykjavík, 24. nóvember 2006
Efni: Aðgreind hjólreiðabraut milli Hveragerðis og Reykjavíkur
Þessa dagana stendur yfir endurskoðun á vegalögum, umferðarlögum og samgönguáætlun. Af því tilefni vilja Landssamtök hjólreiðamanna minna stjórn Hveragerðisbæjar á, að nú er svo gott sem ófært fyrir hjólreiðamenn að hjóla yfir Hellisheiði vegna mikillar og hættulegrar bílaumferðar. Í flestum nágrannalöndum okkar mundi fyrir löngu vera búið að leggja aðgreinda hjólreiðabraut meðfram jafn umferðarþungri akbraut sem yfir Hellisheiði liggur.
Landssamtök hjólreiðamanna hafa fullan hug á því að mæla með aðgreindri hjólreiðabraut milli Hveragerðis og höfuðborgarsvæðisins, svo að hjólreiðafólk, sem og óvélknúin farartæki önnur, hafi möguleika á því að komast hættulaust milli þessara staða.
Í vegalögum og samgönguáætlun, sem nú eru í endurskoðun er minnst á að heimilt verði að veita fé sem fari til vegamála til lagningar “hjóla- og göngustíga”. Sú skilgreining er afar óljós, því að hér er væntanlega aðeins verið að tala um “gangstéttir” í skilningi núgildandi laga en ekki aðgreindar hjólreiðabrautir. Ef hagsmunir allra samgöngukosta eru hafðir að leiðarljósi og lögð verður aðgreind hjólreiðabraut yfir Hellisheiði mun það knýja á um ýtarlega endurskoðun vegalaga, umferðalaga sem og samgönguáætlunar með tilliti til umferðar hjólreiðamanna.
Fram til þessa hefur vantað alla stefnu hjá sveitafélögum í lagningu hjólreiðabrauta sem þó er mikilvægur þáttur í Staðardagskrá 21 og einn besti kosturinn ef efla á sjálfbærar samgöngur. Að hluta til stafar þetta stefnuleysi ekki síst af því, að hjólreiðabrautir eru ekki nefndar á nafn í vegalögum, samgönguáætlun eða umferðarlögum.
Landssamtök hjólreiðamanna hvetja því Hveragerðisbæ til að knýja á um að samgönguráðuneytið móti verklagsreglur um gerð sérstakra hjólreiðabrauta í samráði við sveitafélög og hagsmunafélög. Það er ákaflega mikilvægt að af þessu geti orðið nú þegar, svo að sveitafélög geti sjálf og sín á milli farið að móta samræmda sjálfbæra samgöngustefnu í anda Staðardagskrár 21 og yfir Hellisheiði verði lögð sérstök hjólreiðabraut.
Nú liggur fyrir Alþingi þingsályktunartillaga þess efnis, að menn fari að ræða málefni hjólreiðamanna:
http://www.althingi.is/altext/133/s/0082.html
Landssamtök hjólreiðamanna hvetja til þess, að þessi þingsályktunartillaga fái brautargengi nú þegar, svo að efni hennar og aðgerðir rati bæði í Vegalög og næstu samgönguáætlun í samráði við hagsmunaaðila.
Hvað eru hjólreiðabrautir?
Hér á landi hafa gangstéttir ekki verið hannaðar með hjólreiðar í huga. Því hafa þær ekki verið góður kostur í samgöngum. Hröð hjólandi umferð á ekki samleið með gangandi vegfarendum, fremur en hestar með bílaumferð. Að frumkvæði Reykjavíkurborgar hafa aðgreindar hjólreiðabrautir aðeins verið lagðar mjög stuttar vegalengdir og því engin reynsla komin á þær.
Þriðjungur ferða í Reykjavík er styttri en einn kílómetri, og tveir þriðju styttri en þrír kílómetrar. Það er því stór hópur fólks, sem auðveldlega gæti ferðast með öðrum hætti en með bílum.
Hjólreiðabraut er smækkuð mynd akvegar fyrir bíla og því ekki gangstétt. Ef rétt er að málum staðið hafa hjólreiðabrautir sama vægi í samgöngum og akbrautir.
Kostnaður við gerð hjólreiðabrauta er óverulegur, ef þær eru lagðar samtímis annarri vegaframkvæmd. Arðsemi hjólreiðabrauta er margfaldur, sé aðeins litið til heilbrigðisþátta. Að sama skapi lækka hjólreiðabrautir rekstrarkostnað akvegakerfisins, þar sem reikna má með fækkun ökuferða sem nemur fjölgun hjólreiðamanna. Því fleiri sem kjósa að hjóla, þeim mun betri verður álagsdreifing í samgöngukerfinu í heild og skilvirkni þess um leið mun betri.
Rekstrarkostnaður hjólreiðabrauta er óverulegur samanborið við rekstur akbrauta, þar sem afl og þyngd reiðhjóla er einungis örlítið brot af afli og þyngd vélknúinna ökutækja. Hjólreiðabrautir taka ekki aðeins við umferð reiðhjóla heldur lika rafmagnsreiðhjóla sem eru í hraðri framþróun um þessar mundir. Þær opna möguleika fyrir marga sem fara vilja ferða sinna með vistvænum hætti og án þess að vera í hættu af bílaumferð eða reyna mikið á sig. Þannig taka hjólreiðabrautir við umferð farartækja sem ekki er talið óhætt að séu á hættulegum akbrautum.
Innan íbúðahverfa með 30 km hámarkshraða geta hjólreiðabrautir og gangstéttir haft forgang fram yfir akvegi. Þannig mætti auka öryggi óvarinna vegfarenda innan þeirra svæða með því að þrengja götumyndina með hjólreiðabrautum fremur en hraðahindrunum og umferðareyjum. Hjólreiðabrautir ætti að leggja meðfram öllum vegum þar sem umferðin er umfram ákveðinn fjölda ökutækja eða þar sem hætta er talin stafa af hraðri umferð. Eðlilegur meðalhraði á hjólreiðabrautum er u.þ.b.30 km/klst. Slysahætta er því talsvert minni þar en á akbrautum. Forðast ber að leggja hjólreiðabrautir í hlykkjum eða um mishæðótt landsvæði. Samræmdar umferðarreglur gilda um akandi og hjólandi vegfarendur. Umferðarljós, skilti og vegmerkingar eru af sama toga svo að vegfarendur þurfa ekki að fara eftir mismunandi reglum hvort sem þeir eru akandi eða hjólandi. Þá verða ökumenn að horfast í augu við aukinn rétt annarra vegfarenda s.s. aðalbrautarrétt hjólreiðabrautar o.s.frv. Hjólreiðabrautir kalla því á endurbætta hönnun akbrauta ekki síst við gatnamót.
Vegagerðir norðurlandaþjóðanna (sem og margra annarra þjóða) hafa þegar gefið út handbækur um stefnu sína og til leiðbeiningar um gerð hjólreiðabrauta. Hér skulu nefndar handbækur frá tveimur löndum:
Danmörk: Idékatalog for cykeltrafik. (Viðurkennd sú besta) Einnig fáanleg á ensku.Collection of Cycle Concepts.
Noregur: Nasjonal Sykkelstrategi, og í enskri útgáfu: National Cycling Strategy
Arðsemi hjólreiðabrauta er ótvíræð.
Tæplega þarf að minnast á allan þann heilsufarslega ávinning sem í hjólreiðum felst. Jafnframt má gera ráð fyrir því, að limlestingum og dauðsföllum í umferðinni fækki þar sem færri taka þá áhættu að aka bíl. Því fleiri sem kjósa að nota reiðhjól spara samfélaginu gríðarlegar upphæðir. Arðsemi hjólreiðabrauta er því margfaldur á við akvegi þótt aðeins sé litið til heilbrigðisþátta.
Hér á landi hefur ekki verið farið út í arðsemisútreikninga á hjólreiðum en það hefur verið gert víða erlendis. Hér eru nefnd tvö dæmi:
Norðurlandaráð hefur gefið út skýrslu um úrval rannsókna sem sýna fjárhagslegan ávinning af hjólreiðum. Einhverra hluta vegna tóku Íslendingar ekki þátt í þessari úttekt: CBA of Cycling
Frá Noregi kemur Gang- og sykkelvegnett i norske byer (og stutt samantekt á norsku og ensku).
Skuldbinding Íslands um aðgerðir gegn losun gróðurhúsalofttegunda
Hjólreiðar til samgangna eru sjálfbærar. Frá þeim stafar ekki hávaði, svifryksmengun, losun koldíoxiðs eða annarra eiturefna. Landnýting hjólreiðabrauta gerist vart betri. Förgun reiðhjóla og spilliefna vegna þeirra er óveruleg. Aukin hlutdeild hjólreiða í samgöngum er því langbesti kosturinn til að fullnægja skuldbindingarloforðum s.s. mælt er með í Staðardagskrá 21 sem og öðrum alþjóðaskuldbindingum sem varða stefnu í loftslagsmálum.
Nú þegar stefnir í neyðarástand í loftslagsmálum heimsins. Ísland getur ekki skorast undan því að bregðast við með afgerandi hætti. Þriðjungur gróðurhúsalofttegunda á Íslandi stafar af samgöngum (pdf 3.0Mb). Það ætti því að vera skylda samgönguráðuneytisins og sveitafélaga að bregðast við nú þegar og breyta stefnu sinni í samgöngumálum. Ísland stendur öðrum þjóðum langt að baki við að hvetja almenning til notkunar sjálfbærra farartækja. Engin lausn í samgöngumálum er jafn áhrifarík og að byggja upp hjólreiðabrautakerfi sem er samkeppnishæft við akbrautir, ekki síst í þéttbýli. Samgönguráðuneytið verður að móta verklagsreglur eins og nágrannalöndin hafa gert, svo að hreppapólitík sveitafélaganna stöðvi ekki þá framþróun. Til að svo geti orðið verða skýrar verklagsreglur um gerð hjólreiðabrauta að komast í vegalög og samgönguáætlun til jafns við akbrautir.
Vefsíður, fylgiskjöl og upplýsingar í tölum
Bréf þetta með virkum tenglum má nálgast á vefslóðini: http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/241106.htm
Idékatalog for cykeltrafik. (Sjálf handbólkin pdf. 15.3Mb)
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=9178
Collection of Cycle Concepts:
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=17291
http://www.vejdirektoratet.dk/dokument.asp?page=document&objno=11566
Nasjonal sykkelstrategi:
http://www.vegvesen.no/servlet/Satellite?cid=1069341245354&pagename=vegvesen/Page/SVVsubSideInnholdMal&f=true&c=Page
CBA of Cycling
http://www.norden.org/pub/sk/showpub.asp?pubnr=2005:556
Gang- og sykkelvegnett i norske byer
http://www.shdir.no/aktiveskolebarn/fakta/gang__og_sykkelvegnett_i_norske_byer_46141
http://www.toi.no/article5085-8.html
http://www.toi.no/article17775-29.html
Cycling: the way ahead for town and cities (European Commission)
http://ec.europa.eu/environment/cycling/cycling_en.htm
UK National Cycling Strategy. (Department for Transport)
http://www.dft.gov.uk/stellent/groups/dft_susttravel/documents/page/dft_susttravel_503877.hcsp
Trafikdage på AAU, 2002 (Civilingeniør Troels Andersen, Odense Kommune)
http://www.cykelby.dk/pdf/cykelvenliginfrastruktur.pdf (pdf 1.0 Mb)
http://www.sykkelby.no
http://cykelby.dk
Odense – Danmarks Nationale Cykelby
http://www.cykelby.dk/pdf/cykel_inet.pdf (pdf 2.5Mb)
http://www.nationaler-radverkehrsplan.de/
Odense Magasinet 2002 (pdf 7,6 MB)
Odense Magasinet 2001 (pdf 1,3 MB)
http://www.completestreets.org/
http://www.share-the-road.org/
Þingsályktunartillgaga sem lýtur að því að koma hjólreiðabrautum í vegalög.
http://www.althingi.is/altext/133/s/0082.html
Umsagnir Landssamtaka hjólreiðamanna við tillögu að breytingu á vegalögum má finna á vef samtakana http://hjol.org
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/071106.htm
http://islandia.is/lhm/BrefLHM/2006/081106.htm
Skýrsla Vegagerðarinnar frá 2001 um losun gróðurhúsalofttegunda og samgöngur
http://www.samgonguraduneyti.is/media/Skyrsla/grodurhusaloft.pdf (pdf 3.0Mb)
Fyrir hönd Landssamtaka hjólreiðamanna
______________________________________
Magnús Bergsson
2. maí 2005. Tölvupóstur sendur til Óla H. Þórðarsonar formanns Umferðarráðs vegna kröfu Tryggingafélagana um almenna lögleiðingu reiðhjólahjálma
Gerð af Landssamtökum hjólreiðamanna: PDF útgáfa: Athugasemdir við umferðaröryggisáætlun 2002-2012
Page 3 of 3
